guia de estambul ve islam bilgilerimiz823 sizlere bugün guia de estambul yazıları yzdı ve guia de estambul dediki tâbi tutulmayanların; ekin, mâden ve rikâz olarak sayıldıklarını görürüz^^l Topraktan çıkan mâden ürünleri bu bakımdan ziraî mahsuller gibi görülmüştür ki her ikisinin de aynı âyetle^^"* zekâta bağlandığını burada unutmamak gerekir^^"’.
c.Sarf yeri; Hanefîler sarf yeri bakımından mâden ocaklarından alınan paylan devletin genel gelirleri fey’ ve ganimet hükmünde görürlerken diğer mezhepler bu açıdan da ona doğrudan zekât olarak bakarlar. Define/tarihî eserlere gelince Şâfiiler ve bir görüşünde de Ahmed b. Hanbef^^ hariç diğerleri onlardan alınan payı sarf yeri bakımından devlet geliri gibi görürler. Ancak burada arazinin haracî veya öşür toprağı olmasının mâden vergilerinin sarf yerini de belirleyici olacağını unutmamak gerekir. Hanefîler ise toprakların konumunda bir ayırım yapmadan sarf açısından onu Devletin genel gelirleri içine katarlar^^’.
B- DEFİNELER: RIKAZDA ZEKAT
Yer altına gömülmüş para, eşya veya zamanla yer altında kalmış değerli sanat eseri eşyalara, mâden parçalarına rikâz yahut kenz denilmektedir ki dilimizde bunlara define, hazîne ve gömü gibi adlar verilir. Hanefîler mâden ocak-lannı da bu kavram ve onun hükmü içinde görmektedirler.
Hz. Peygamber; (s.a) Rikâztn 1/5 nisbetinde zekâta tâbi olduğunu, bildir-mişlerdir^®. Ebû Ubeyd ve İbn Zenceveyh (Ö.247 h) gibi malî hadis ve haberleri toplamış bu ilk dönem müellifleri Irak ve Hicaz âlimlerinin bu konuda görüş birliği içinde olduklarını kaydederler^^.
Define ve söz konusu sanat eserlerinin tümünün devlete ait olması durumunda elbet bir zekât yahut vergiden söz edilemez. Fakat bunlann arazi sahibine veya bulup ortaya çıkarana ait olduğu söylenirse işte burada zekât veya vergi söz konusu olur.
223Şâfiî, el-Umm, II, 24
224Bakara, 2/267
225Mâdenlerde meısrafların düşülmesi, zekât nisbeti, nisab ve sene geçmesi için ayrıca bak. C. Yeniçeri, İslam iktisadının Esaslan, 93-97, Islamda Devlet Bütçesi, 182-187
226İbn Hubeyra, v. 48/a; İbn Kudâme, III, 21-22 (Mısır 1327 h)
227Bu konuda geniş bilgi ve kaynaklar için bak. C, Yeniçeri, Islâmda Devlet Bütçesi, 231-233; Ayrıca özet oleırak bak. Vehbe Zuhaylî, II, 775
228Buhari, Zekât, 67; Mâlik, Muvatla ', Zekât, 4, ra. 9; İbn Zenceveyh, v. 224
229Ebû 'Ubeyd, 345-347, ra. 857-863; İbn Zenceveyh, 124
- Haru’/n.'uU'n K.isVİnh)'nin kay«a...^
ve ister külfetsiz ekU' etmiş olsun ondan 1/5 alınır. O ve talebesi Ibn Kâsjfjj. göre bu alanda yapılan m.iMalku ile onun mâden cinsi de göz önünde bu^, durulmaz^’'.
- İbn Kuddme eM iiıule; I langi çeşit mâdenden yapılmış olursa mâden cinsine bakılmaksı/m riKn/’d.ın 1/5 alınacağı, yönünde genelde rtiç, heplerin ittifakı olduğunu y.ı/ar' '
- Ahmed b. l iaıüu'l tU*. /^-ygumber’in hadisine dayanarak rikâziçinj/j nispetini öngörür. Ona göre müslümanlara ait olduğu anleışılan eser ve definej^p ise lükata {: buluntu mallar) luikmünde olurlar; Bunların sahipleri ve geriyedoğ^ ru mirasçıları bulunamazs.\ onkır Hazîne'ye teslim edilir^.
- Şâfiîler: Bu mezhep de rikâzdan 1/5 nisbetinde pay edır^^"^.
Genelde mezhepler İslâm medeniyet ürünü eserlere lükata hükmü ve onlan, bulup çıkarana maletmezler. Bunlar sahipleri tesbit edildiğinde C :-. edilemediğinde Hazîne'ye ait olurlar. Bu durumda elbet onlar için bir zeri , bir vergiden söz edilemez. Din olarak milliyeti tesbit edilemeyen eserler d; nelde bazıları lükata ve bazıları da ganimet gibi görürler^. Ganimet rr,v uygulandığında 4/5’ü bulana ait olur ve geri kalanı, devlet eliyle ganL--: düzenleyen âyetin gösterdiği yerlere harcanır^^.
Bu konulardaki mezhepler arası ittifakın delil ve dayanağı Peygene; (s.a)’in hadisleri ve ayrıca Râşid Halifeler’m bu yöndeki uygulamalandır H: Ömer bulunup çıkarılan dinar (altın para) lardan ve Hz Ali (r ai de bir içinde kendisine getirilen dirhem (gümüş para) lerden 1 5 vergi almışlardr
230Kâsânî, II, 65-66
231Sahûn, el-Mudevvene, II, 50-52
232İbn Kudâme, el-Mugni, III. 20-21
233İbn Kudâme, III, 18. 21
234KamÜ Miras. V 313
235Bu görüşler için bak. Kâsâni, II. (x5 66; İbn Kudâme, 111, 18; Cezîri, 1, 614-616, Ayrıca bal Yeniçeri, Islâm İktisadı. 86
236Tarihî eserlerin sarf yeri içm bak C. Yeniçeri. Devlet Bütçesi, 233
237bak. İbn Kudâme, III, 21-22..guia de estambul sundu...
